Phần lớn hỏng hóc trên hộp số tự động là do cách sử dụng xe của chủ sở hữu, do vậy người dùng nên biết một số triệu chứng, nguyên nhân và cách chăm sóc bảo dưỡng.
Tìm hiểu về hộp số tự động
Tuy xe số tự động lái đơn giản hơn xe số sàn nhưng hộp số tự động lại có cấu tạo phức tạp hơn. Hộp số tự động (tiếng Anh là Automatic Transmission – viết tắt AT) là loại hộp số có thể tự động thay đổi tỉ số truyền động mà không cần bất kỳ sự can thiệp điều khiển nào từ người lái. Có nhiều loại hộp số tự động như:
- Hộp số tự động thủy lực (AT), đây là loại hộp số phổ biến nhất, các xe có hộp số này như Toyota Innova, Toyota Camry, Hyundai Accent....
- Hộp số vô cấp CVT, hộp số này thường có mặt trên các mẫu xe sedan cỡ nhỏ và vừa như Toyota Vios, Honda City, Mitsubishi Attrage...
- Hộp số ly hợp kép (DCT) – loại hộp số này đang dần phổ biến, có thể thấy ở những xe như: Hyundai Kona, Kia Seltos, Hyundai Tucson,...
Lợi ích của hộp số tự động là người lái không phải sử dụng chân côn và cần số. Điều này giúp các thao tác lái xe trở nên đơn giản và thuận tiện hơn. Thấy rõ nhất là khi vận hành trong phố, những khu vực đông đúc.
Hộp số tự động.
Các loại hộp số tự động.
Nhưng so với hộp số sàn, hộp số tự động có cấu tạo phức tạp hơn nhiều. Cấu tạo của hộp số tự động ô tô gồm: Các bộ bánh răng hành tinh; Các bộ ly hợp thuỷ lực; Biến mô thuỷ lực; Bộ điều khiển điện tử.
Xe số sàn sử dụng ly hợp cơ khí, còn xe số tự động dùng loại ly hợp thuỷ lực. Do đó trên xe số tự động, dễ nhận ra là xe không có bàn đạp ly hợp (chân côn). Người lái không phải thao tác chuyển số, mọi thứ được tính toán và đơn giản hóa qua chế độ lái D (Drive).
Hộp số tự động hoạt động dựa trên việc điều chỉnh các bánh răng hành tinh ăn khớp với nhau nhằm tạo ra tỷ số truyền khác nhau ở đầu vào và đầu ra.
Các triệu chứng khi hộp số tự động bị hỏng
Triệu chứng thường gặp và dễ nhận thấy nhất là các âm thanh bất thường phát ra từ hộp số ngay cả khi dừng xe hay đang chuyển động ở các số khác nhau. Đó có thể là các âm thanh chói tai của tiếng kim loại nghiến vào nhau.
Ly hợp bị kẹt, trả số chậm hoặc không thể chuyển số, thường gặp nhất là chuyển số khó khăn từ D sang R. Hộp số được thiết kế để cài số đúng theo sự điều khiển của lái xe nếu là số sàn, hoặc sang số đúng thời điểm nếu là số tự động. Bởi thế, nếu chúng phản ứng chậm hoặc lỗi thì đó là dấu hiệu hư hỏng.
Dấu hiệu báo hiệu hộp số gặp trục trặc là đèn Check Engine sáng.
Xe bị rung, giật kèm theo tiếng động lạ. Theo kinh nghiệm lái xe ô tô, dấu hiệu phổ biến là tiếng nghiền rít mà bạn nghe thấy hay cảm nhận được khi vào số. Côn mòn, bị trượt thường tạo ra tiếng rít kèm theo mùi khét. Cũng có thể bộ đồng tốc nào đó đã mòn hoặc gặp nguy hiểm, hay cơ cấu sang số phải được điều chỉnh lại. Tiếng rít từ các bộ truyền bánh răng/đai truyền có thể do nhiều yếu tố khác gây ra.
Vòng tua máy tăng cao mỗi lần chuyển số hoặc chỉ lên số khi vòng tua lớn ngay cả khi nhấn chân ga nhẹ nhàng. Vòng tua máy tăng cao bất thường từ 3.000-5.000 vòng/phút dù cấp số và tốc độ vẫn tương tự thì chắc chắn xe đang gặp phải một vấn đề gì đó. Lúc này, người lái cần mang xe đi kiểm tra để phát hiện lỗi và sửa chữa kịp thời.
Đèn Check Engine sáng. Đèn "Check Engine" sáng cảnh báo những hỏng hóc liên quan đến động cơ, một số trường hợp do hiện tượng rung động của hộp số, hoặc ECU tiên đoán trước hư hỏng của hộp số mà bạn chưa cảm nhận hoặc nhìn thấy. Lỗi được máy tính mã hóa dưới dạng một chuỗi ký tự (mã lỗi) và được lưu trong bộ nhớ của máy tính trung tâm.
Hộp số bị quá nhiệt, điển hình như trường hợp của Kia Seltos, nhất là ở các dòng xe sử dụng hộp số DCT sử dụng ly hợp khô. Khi hộp số bị quá nhiệt, đèn báo lỗi hộp số trên xe sẽ bật sáng kèm theo cảnh báo cần để xe nghỉ. Nguyên nhân hộp số DCT bị nóng thường do ly hợp ma sát nhiều do xe dừng/đi quãng ngắn liên tục. Với các loại hộp số khác, hộp số bị nóng có thể do xe bị thiếu dầu, cạn dầu làm nhiệt độ dầu trong hộp số tăng cao.
Nếu đang chạy xe thấy đèn báo lỗi hộp số bị quá nhiệt bật sáng cần tấp xe vào lề, chuyển xe về P, vẫn để xe nổ máy, chờ tầm 5-10 phút để hộp số nguội. Nếu tình trạng này tái diễn nhiều lần nên đưa xe đi kiểm tra.
Nguyên nhân khiến hộp số tự động bị hỏng
Nguyên nhân đầu tiên là do thói quen của tài xế như thường xuyên chở nặng, đi trên điều kiện địa hình xấu. Khi xe vận hành ở điều kiện khắc nghiệt liên tục, dầu hộp số trở nên cháy nóng, bị oxit hóa, đóng thành từng lớp vảy cặn bên trong hộp số gây mất dần tính nhờn.
Bên cạnh đó, các bộ phận phụ như các chi tiết bên trong hộp số chịu nóng liên tục trở nên giòn dễ vỡ, làm rỉ dầu. Do vậy, tài xế cần kiểm tra dầu hộp số thường xuyên, dầu quá ít hoặc quá nhiều trong bình đều gây tổn hại hộp số.
Nguyên nhân dẫn đến việc hộp số bị hỏng phần lớn là do cách sử dụng của chủ sở hữu.
Xe thiếu dầu bôi trơn. Dầu bôi trơn hộp số là cội nguồn gây nên các hư hỏng và ảnh hưởng trực tiếp tới độ bền của hộp số. Khi dầu luôn nằm dưới mức “Min” sẽ làm giảm áp suất dầu để bôi trơn các chi tiết chuyển động trong hộp số, các van dầu hoạt động không chính xác.
Không thay dầu, sử dụng dầu bẩn, dầu kém chất lượng. Khi hộp số làm việc sinh ra các mạt kim loại, nếu dầu không được thay định kỳ, hoặc sử dụng dầu bẩn, dầu kém chất lượng sẽ không loại bỏ được, từ đó sẽ làm tắc các van điện từ, đường dầu cung cấp.
Sử dụng dầu không đúng chủng loại. Có thể mỗi hãng xe, mỗi đời xe có trang bị hộp số tự động lại yêu cầu tiêu chuẩn về dầu bôi trơn cho hộp số là khác nhau và thường là đời xe càng mới thì tiêu chuẩn càng cao. Khi sử dụng dầu không đạt tiêu chuẩn, các chi tiết sẽ nhanh chóng bị mòn, phá hủy.
Các nguyên nhân gây hư hỏng khác mang tính cá biệt, rất ít xảy ra như đứt dây, va đập, quá trình tháo lắp hộp số,…
Ngoài ra, một lỗi sơ đẳng, thường gặp nhất khiến hộp số bị hư hỏng là thay nhầm dầu hộp số và dầu động cơ, điều này khiến hộp số bị "đột tử" giữa đường. Do vậy, tài xế cần phải tìm các cơ sở uy tín để chăm sóc bảo dưỡng xe.
Cách chăm sóc bảo dưỡng hộp số tự động
Kiểm tra dầu hộp số định kỳ. Trên nhiều ô tô, xe bán tải và SUV, việc kiểm tra dầu hộp số cũng dễ dàng như kiểm tra dầu động cơ: khi động cơ chạy không tải, rút que thăm dầu kiểm tra mức dầu để kiểm tra mức dầu hộp số. Thông thường dầu hộp số có màu đỏ tươi. Nếu dầu hộp số thấp bất thường thì rất có thể dầu đang bị rò rỉ. Nếu nó âm u, có màu sẫm hoặc có mùi hôi thì nên mang xe ra tiệm ngay.
Thay dầu hộp số mỗi 50.000 km trên cả các dòng xe Nhật hay Châu Âu. Với dòng CVT, thay nhớt lần đầu ở km thứ 40.000 và sau đó thay định kỳ ở mỗi 25.000 km.
Sử dụng dầu hộp số có nguồn gốc tổng hợp khi có thể cho dù chi phí có thể cao gấp đôi so với dầu gốc tự nhiên bởi dầu tổng hợp giữ được đặc tính cơ lý của nó ngay cả ở nhiệt độ cao và việc chuyển số với dầu gốc tổng hợp được thực hiện êm ái hơn. Lưu ý, chỉ sử dụng dầu chuyên dụng đối với hộp số CVT.
Không chuyển số khi xe chưa dừng hẳn. Lái xe cần có thao tác chuyển số dứt khoát. Với xe số sàn, chỉ vào số khi đã cắt hết chân côn, hạn chế chuyển số tắt. Với xe số tự động, không bao giờ gạt cần về số lùi (R) hay Parking (P) khi xe chưa dừng hẳn lại. Không gạt cần về P khi đồng hồ chỉ vòng tua máy (rpm) còn cao hơn mức ga-lăng-ty.
Để xe nóng lên trước khi lái. Luôn cho để động cơ ấm lên vài phút trước khi bắt đầu lái xe, đặc biệt là trong những tháng mùa đông và đối với xe máy dầu.
Các ghi chú quan trọng với hộp số tự động
- Khi xe bị hỏng giữa dọc đường, bắt buộc phải gọi cứu hộ. Tài xế nhớ không để hai bánh chủ động chạy trên mặt đường. Ðây là một nguyên tắc quan trọng mà các tài xế xe kéo phải biết để bảo vệ hệ truyền động của xe.
- Không mua các xe đã thay thế, sửa chữa hộp số. Theo kinh nghiệm mua bán xe cũ, người mua cần phải điều tra rõ lý lịch của chiếc xe, tránh trường hợp mua phải chiếc xe đã từng thay thế hoặc sửa chữa hộp số.
Theo oto
